W ramach działań podejmowanych przez Komendę Główną Policji w zakresie opieki nad miejscami pochówku funkcjonariuszy Policji Państwowej na kresach wschodnich II Rzeczypospolitej, warto w tym miejscu przypomnieć o kwaterze funkcjonariuszy Policji Państwowej w Nieświeżu.

Służba policyjna na Kresach uchodziła w historii, nie tylko Policji Państwowej, ale i II Rzeczypospolitej za szczególnie trudną i niebezpieczną. Służący tam funkcjonariusze Policji Państwowej walczyli i ginęli na posterunku w obronie ładu i porządku publicznego na tych terenach przez okres całego dwudziestolecia międzywojennego. Zwalczali zarówno  przestępczość pospolitą, jak i brali udział w walkach z grupami dywersyjnymi przenikającymi do Polski z terenów ZSRR, niejednokrotnie wypełniając słowa roty policyjnej przysięgi do końca.

Świadectwem tamtych burzliwych lat i niebezpiecznej policyjnej służby na tych terenach jest kwatera Policji Państwowej znajdująca się na cmentarzu w Nieświeżu, na której spoczywają funkcjonariusze Policji Państwowej XV Okręgu Nowogródzkiego. Kwatera Policji Państwowej na cmentarzu w Nieświeżu znajduje się w północno-wschodniej części cmentarza. Na tutejszym cmentarzu znajdują się także groby polskich powstańców i żołnierzy Wojska Polskiego (w południowo-zachodniej części cmentarza znajduje się kwatera wojenna 27. Pułku Ułanów). Kwatera w kształcie w jakim dotrwała do dzisiejszych czasów powstała w 1926 roku. W centralnej części stoi pomnik wykonany z obrobionych kamieni na którego szczycie znajduje się żelazny krzyż, zaś u stóp pomnika znajduje się oddzielona tablica z napisem:

„POLEGŁYM I ZMARŁYM

KOLEGOM

FUNKCJONARIUSZE

POLICJI PAŃSTW.

POW. NIEŚWIESKIEGO.

DNIA 30 VII 1926 R.”

W większości są tam pochowani funkcjonariusze Policji Państwowej polegli w czasie służby na granicy polsko - sowieckiej w okolicach Nieświeża. Pierwotnie mogił było więcej, do chwili obecnej przetrwało 11 (jedna z nich zawiera szczątki doczesne dwóch funkcjonariuszy). Na przełomie marca i kwietnia 2012 roku z krzyży zostały skradzione wszystkie 11 tabliczek, które znajdowały się na mogiłach funkcjonariuszy Policji Państwowej na cmentarzu w Nieświeżu:

1. post. Aleksander Stankiewicz, ur. 8.VIII.1898 r., zm. 27.VII.1924 r.
2. post. Feliks Radzimierski, ur. 15.XI.1894 r., zm. 12.VI.1922 r.
3. post. Jakub Sokołowski, ur. 25.VII.1885 r., zm. 17.IV.1926 r.
4. post. Szczepan Grygiel, ur. 26.XII.1897 r., zm. 3.III.1924 r. zamordowany koło Bałwani.
5. post. Tadeusz Dulin, ur. 10.IX.1898 r., zm. 24.V.1922 r.
6. post. Stanisław Karpisz, ur. 26.IV.1898 r., zm. 25.II.1925 r.
7. post. Teofil Knul, ur. 16.XII.1887 r., zm. 28.V.1922 r.
8. st. post. Jan Rapacewicz, ur. 18.VI.1881 r., zm. 30.IX.1924 r. zamordowany przez bandytów koło zaścianka Połośnia.
9. przod. Władysław Grzelak, p. por. rezerw. W.P., ur. 4.VII.1890 r., zm. 15.VIII.1924 r. zabity przez konia.
10. przod. Franciszek Anioł, ur. 25.X.1893 r., zm. 22.VIII.1924 r. od ran poniesionych
    w walce z bandytami we wsi Mecelowszczyzna w dniu 21.VIII.1924 r.
11. przod. Wiktor Korzon, ur. 19.IV.1897 r., zm. 23.VIII.1924 r. od ran poniesionych
    w walce z bandytami we wsi Mecelowszczyzna w dniu 21.VIII.1924 r.
12. st. przod. Witold Broniewski, p. por. rezerw. W.P., ur. 10.II.1898 r., zm. 28.V.1922 r.

W przedwojennej prasie zamieszczono niewielki artykuł pt. „Bitwa policji z dywersantami pod Nieświeżem” o starciu z bandytami we wsi Macelowszczyzna 22 sierpnia 1924 r. (zachowano oryginalną pisownię):

 „W powiecie nieświeskim pokazała się banda dywersyjna złożona z siedmiu napastników, i dokonała wczoraj wieczorem kilku napadów. Wszczęta natychmiast kontrakcja doprowadziła do okrążenia bandytów, którzy stoczyli z policją formalną bitwę. Czterech bandytów zabito, trzech ujęto. Sukces ten kosztował jednak oddziałowi policji nieświeskiej drogo. Ciężko ranny starszy przodownik Anioł wyzionął ducha na miejscu walki, przodownik Korzon walczy ze śmiercią”. Niestety, jak głosiła tabliczka na grobie, drugi ranny policjant zmarł następnego dnia po starciu, 23 sierpnia 1924 r.”

Podkreślić należy, iż w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości bandyci oraz dywersanci sowieccy, wśród których należy wymienić Cyryla Orłowskiego, często przekraczali granicę w okolicach Nieświeża. Dopiero po obsadzeniu wschodniej granicy przez KOP sytuacja w okolicach Nieświeża się ustabilizowała.

W ramach prowadzonych kwerend w zasobach archiwalnych AAN w Warszawie ustalono następujących funkcjonariuszy Policji Państwowej poległych na terenie województwa nowogródzkiego w latach 1920-1926:

Sidorowicz                              Antoni             wachmistrz żandarmerii         04.02.1920

Karaczun                                Jan                  posterunkowy                         20.06.1920

Wolski                                     Wiktor             posterunkowy                         05.05.1921

Tatura                                     Adam              posterunkowy                         13.01.1922

Tomczak                                  Julian              przodownik                             21.05.1922

Wilkaniec                                Jan                  posterunkowy                         21.05.1922

Misiura                                   Bolesław         posterunkowy                         03.11.1922

Kownierowicz                         Julian              posterunkowy                         23.11.1922

Szabuniewicz                          Jan                  posterunkowy                         27.12.1922

Babicz                                     Wincenty         posterunkowy                         27.12.1922

Turliński                                 Józef                przodownik                             28.08.1923

Klusiński                                 Zygmunt         posterunkowy                         28.08.1923

Krzeczkowski                          Jan                  posterunkowy                         28.08.1923

Horłoza                                   Franciszek      posterunkowy                         02.12.1923

Grygiel                                    Szczepan         posterunkowy                         03.03.1924

Łopaciński                              Włodzimierz    komisarz                                  19.07.1924

Foss                                        Bernard          posterunkowy                         04.08.1924

Kwaśniewski                           Kazimierz        posterunkowy                         04.08.1924

Lisiewicz                                 Paweł              posterunkowy                         04.08.1924

Rostek                                     Lucjan            posterunkowy                         04.08.1924

Wojdera                                   Stanisław        posterunkowy                         04.08.1924

Korziuk                                   Ignacy             posterunkowy                         04.08.1924

Matyjaszkiewicz                      Ryszard           starszy posterunkowy             04.08.1924

Korzon                                    Wiktor             przodownik                             27.08.1924

Rapacewicz                             Jan                  starszy posterunkowy             29.09.1924

Przelaskowski                         Jan                  posterunkowy                         05.07.1925

Wspieranie opieki nad miejscami pamięci i trwałymi upamiętnieniami miejsca pochówku funkcjonariuszy Policji Państwowej poza obecnymi granicami naszego kraju, to wyraz zaangażowania w pielęgnowanie i kultywowanie naszej tradycji. To także forma propagowania wiedzy o historii naszego kraju, zwłaszcza o jej najtrudniejszych i najbardziej skomplikowanych aspektach. To z kolei służy wzmocnieniu świadomości patriotycznej wśród współczesnych funkcjonariuszy, a przede wszystkim wspiera budowanie etosu Policji, bez którego trudno sobie wyobrazić sprawnie funkcjonującą formację.

Źródło: BEH-MP KGP/ KM, fot: Kresy.pl, wikipedia                            

Źródło: przy przygotowaniu tekstu korzystano m.in. z: Na Posterunku (rocznik 1927); Archiwum Akt Nowych (AAN), KG PP, sygn..13, k.52-55, sygn.. 14, k.43; KG PP - dopływy, sygn. 104, k. 63, 251, 265, 500; Jewgienij Gorbunow, „Aktiwnaja razwiedka, pierechodiaszczaja w banditizm", Niezawisimoje Wojennoje Obozrienije 2005; „Aktiwnaja razwiedka".