Ostatnie 25 lat w historii Polski, również w obszarze szkolnictwa wyższego, to spektakularne sukcesy – powiedział minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin na otwarcie rzeszowskiej konferencji.

- Mamy prawo do dumy – kontynuował minister. – Wielkim sukcesem było z pewnością podniesienie wskaźnika skolaryzacji. Nie tylko dogoniliśmy europejskie kraje, ale także zdystansowaliśmy część z nich – uzasadniał Jarosław Gowin. – Obecnie mamy jednak poczucie, że pewien model rozwojowy polskiego szkolnictwa wyższego jest na wyczerpaniu.

Wicepremier Gowin zaznaczył, że do tej pory uczelnie otrzymywały ze strony państwa wyraźne sygnały zachęcające do – niekiedy masowego – kształcenia studentów. – Wady takiej sytuacji, które początkowo wydawały się jedynie skutkami ubocznymi, dziś są wyraźnie widoczne – powiedział Jarosław Gowin. – W warunkach niżu demograficznego masowość kształcenia skutkuje obniżeniem jego jakości.

Jednym z czynników, które wskazują na konieczność przeprowadzenia reform, jest sytuacja polskich uczelni w międzynarodowych rankingach. – I choć można mieć do nich mnóstwo zastrzeżeń, to z pewnością pokazują pewne tendencje – mówił minister. Jego zdaniem utrzymanie obecnego modelu kształcenia mogłoby doprowadzić do pauperyzacji polskiego szkolnictwa wyższego.

- Przystępujemy do reform, które w tym momencie są spóźnione – powiedział minister Gowin. Odwołując się do poprzednich zmian w szkolnictwie wyższym, minister nauki podkreślił, że mimo słusznych celów, nie przyniosły one zamierzonego rezultatu. Jednym z brakujących elementów, zdaniem wicepremiera, był brak porozumienia ze środowiskiem akademickim.

- Jeżeli podniesienie polskiego poziomu nauki ma się powieść, reformy muszą być stopniowe, ewolucyjne, przemyślane i przede wszystkim szeroko przedyskutowane – tłumaczył minister. W jego opinii niezwykłe znaczenie ma odegrać formuła podwójnego dialogu: rządu ze środowiskiem akademickim oraz wewnętrznej debaty środowiskowej. – Reprezentujecie Państwo różne poglądy oraz idee. Trzeba wypracować i wspólnie przemyśleń rozwiązania optymalne dla naszych uczelni.

Jednym z kluczowych elementów planowanych przez MNiSW reform jest umiędzynarodowienie. – Do otwierania się na naukowców i studentów z zagranicy w dużej mierze zachęcał będzie nowy algorytm – mówił Jarosław Gowin.

- Umiędzynarodowienie jest naszą piętą achillesową. Studenci zagraniczni stanowią obecnie 4% uczestników zajęć na naszych uniwersytetach – stwierdził Jarosław Gowin. Zdaniem ministra jest to spowodowane m.in. faktem, że tylko 3,5% kierunków studiów prowadzonych jest w Polsce w języku angielskim.

Minister podkreślał jednak, że umiędzynarodowienie nie jest celem samym w sobie – nie chodzi również o sztuczny awans w rankingach, lecz o podniesienie jakości kształcenia. Tę natomiast zapewni otwarcie polskich uczelni. – To konieczny element kształtowania nowej jakości, możliwość zdobywania unikatowych kompetencji, szansa na zwiększenie skuteczności badań oraz rozpoznawalności polskiego dorobku naukowego na świecie.

Pojedyncze sukcesy w międzynarodowych rankingach, takie jak pojawienie się w nich kolejnych polskich uczelni (Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytetu Łódzkiego) czy wysoka ocena ze względu na wzrost liczby publikacji w Nature, to wciąż za mało, by nawiązać systemową współpracę z największymi edukacyjnymi rynkami – m.in. Chinami.

Minister nauki stwierdził, że Polskę stać na to, by – wzorem najlepszych uczelni na świecie – kształcić najzdolniejszych studentów, zatrudniać wybitnych światowych badaczy i umożliwiać międzynarodowy rozwój krajowym specjalistom. – Mamy takie możliwości zarówno pod względem intelektualnym czy naukowym, jak również z punktu widzenia potencjału gospodarczego.

Oprócz nowej ustawy oraz wspólnych działań środowiska akademickiego na umiędzynarodowienie polskich uczelni ma mieć także wpływ Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej. To trzecia agencja, która obok Narodowego Centrum Nauki oraz Narodowego Centrum Badań i Rozwoju będzie wspierać MNiSW.

NAWA odpowiedzialna będzie przede wszystkim za prowadzenie jednolitej polityki stypendialnej, która ma zapewnić obustronną mobilność studentów i naukowców. Do jej zadań należeć będzie m.in. umożliwianie wymiany studenckiej, otworzenie drogi powrotnej polskim naukowcom pracującym zagranicą oraz zatrudnianie wybitnych badaczy na uczelniach w kraju. Polityka NAWA będzie koncentrowała się na państwach priorytetowych – z jednej strony będą to m.in. kraje partnerstwa wschodniego, z drugiej największe rynki edukacyjne – np. Azja.